Nowe badania naukowe rzucają światło na zastosowanie betahistyny, substancji czynnej znanej głównie z leczenia choroby Ménière’a i zawrotów głowy, jako potencjalnego środka w zarządzaniu nadmierną sennością dzienną związaną z przyjmowaniem klozapiny. Klozapina jest lekiem z wyboru w leczeniu opornej na leczenie schizofrenii, jednak jednym z jej najczęstszych działań niepożądanych jest nadmierna senność, która może dotyczyć nawet 70% pacjentów. Pomimo pewnego stopnia tolerancji, 17%–67% pacjentów doświadcza trwałego wpływu tego działania niepożądanego, co stanowi wyzwanie dla lekarzy.
Znaczenie histaminy w regulacji cyklu sen-czuwanie
Badania wskazują, że jądro guzkowo-suteczkowe w podwzgórzu, odpowiedzialne za regulację cyklu sen-czuwanie, może być kluczowym czynnikiem w zarządzaniu sennością wywołaną przez klozapinę. Histamina, działając poprzez receptory H1 i H3, odgrywa ważną rolę w tej regulacji. Agoniści receptorów H1, takich jak betahistyna, prowadzą do czuwania, podczas gdy antagoniści indukują sen. Receptor H3 działa jako autoreceptor, modulując syntezę i uwalnianie histaminy. Blokowanie tego receptora prowadzi do zwiększenia uwalniania histaminy, co sprzyja czuwaniu.
Betahistyna jako analog histaminy
Betahistyna, strukturalny analog histaminy, działa jako agonista receptora H1 oraz antagonista receptora H3. Od lat 60. XX wieku jest stosowana w leczeniu choroby Ménière’a i zawrotów głowy. Jej działanie polega na zwiększeniu uwalniania histaminy oraz innych neuroprzekaźników, takich jak acetylocholina, noradrenalina, serotonina, kwas gamma-aminomasłowy i dopamina, co prowadzi do stanu czuwania.
Opis przypadków klinicznych
W badaniu opisano trzy przypadki pacjentów z oporną na leczenie schizofrenią, u których występowała nadmierna senność dzienna związana z przyjmowaniem klozapiny, i u których zastosowano betahistynę w celu zarządzania tym działaniem niepożądanym.
Przypadek 1: Skuteczność betahistyny w zarządzaniu sennością
Pacjent A, 46-letni mężczyzna, cierpiał na schizofrenię od 14 lat. Przyjmowanie klozapiny w dawce 400 mg na dobę wywołało u niego nadmierną senność dzienną. Próby zmniejszenia dawki klozapiny prowadziły do pogorszenia objawów psychotycznych. Zdecydowano się na wprowadzenie betahistyny, która po 2 tygodniach spowodowała znaczną poprawę w zakresie senności dziennej.
Przypadek 2: Szybka poprawa po zastosowaniu betahistyny
Pani B, 25-letnia kobieta, doświadczała senności dziennej przy dawce klozapiny 200 mg na dobę. Dodanie betahistyny w dawce 32 mg dziennie przyniosło poprawę w ciągu 8–10 dni, co pozwoliło na normalne funkcjonowanie w ciągu dnia.
Przypadek 3: Betahistyna jako alternatywa dla stymulantów
Pacjent C, 29-letni mężczyzna, przyjmował klozapinę w dawce 300 mg na dobę, co powodowało nadmierną senność. Wprowadzenie betahistyny w dawce 40 mg dziennie przyniosło znaczną poprawę, umożliwiając pacjentowi normalne funkcjonowanie w codziennych czynnościach.
Dyskusja: Betahistyna jako obiecująca opcja terapeutyczna
Obecne podejścia do zarządzania sennością wywołaną przez leki przeciwpsychotyczne obejmują redukcję dawki leku, stosowanie stymulantów oraz unikanie innych leków działających uspokajająco. W przedstawionych przypadkach redukcja dawki klozapiny nie była możliwa bez pogorszenia objawów psychotycznych, a pacjenci nie chcieli stosować stymulantów z powodu ryzyka uzależnienia. Betahistyna okazała się skutecznym środkiem w zarządzaniu sennością, a jej dawka była proporcjonalna do dawki klozapiny. Nie zaobserwowano istotnych działań niepożądanych.
Podsumowanie i przyszłe wyzwania
Betahistyna może być obiecującą opcją w leczeniu nadmiernej senności dziennej związanej z klozapiną, jednak konieczne są dalsze badania kliniczne w celu potwierdzenia jej skuteczności i bezpieczeństwa. Wyzwania przyszłości obejmują określenie optymalnego czasu stosowania betahistyny, analizę kosztów i korzyści jej stosowania oraz długoterminowy profil działań niepożądanych.
Bibliografia
Agarwal Shikha, Charan Deepak, Kumar Ravikant and Pardal Pavan Kumar. The Utility of Betahistine Dihydrochloride, a Structural Analog of Histamine, in Clozapine-associated Daytime Sedation: A Case Series. Indian Journal of Psychological Medicine 2024, 18(4), 1-6. DOI: https://doi.org/10.1177/02537176241226902.
